Thôn Đoài, thuộc xã X được một tổ chức nước ngoài hỗ trợ một phần kinh phí để mua thêm các trang thiết bị và sửa lại một phần nhà trẻ của thôn. Nhân dịp này, Tổ phụ nữ của thôn có sáng kiến huy động mỗi hộ gia đình trong thôn số tiền 10.000 đồng để đóng góp thêm vào việc tu sửa toàn bộ nhà trẻ.

Sáng kiến này được toàn thể dân trong thôn nhất trí và cũng được chính quyền xã ủng hộ chỉ đạo tổ chức thực hiện theo phương án đó. Người dân thôn Đoài rất phấn khởi, nhưng cũng e ngại rằng khi tổ chức thi công, chất lượng công trình không được bảo đảm. Do đó, tại cuộc họp do Trưởng thôn triệu tập để lấy ý kiến về phương án sửa chữa nhà trẻ, nhiều ý kiến đề nghị phải lập một Tổ giám sát thi công của thôn để bảo đảm chất lượng công trình, tránh tình trạng công trình vừa xây xong đã hỏng như ở một số thôn bên. Tuy nhiên, đại diện Uỷ ban nhân dân xã có mặt tại cuộc họp cho rằng vì phần lớn kinh phí xây dựng nhà trẻ là của dự án tài trợ cho xã, trong đó, Uỷ ban nhân dân xã là cơ quan tiếp nhận tài trợ nên việc giám sát thi công sẽ do xã cử cán bộ theo dõi. Dân thôn Đoài vẫn giữ nguyên ý kiến và Trưởng thôn đã kiến nghị vấn đề này lên Chủ tịch Uỷ ban nhân dân xã. Chủ tịch Uỷ ban nhân dân xã cần giải quyết tình huống này thế nào?

>> Luật sư tư vấn pháp luật trực tuyến qua điện thoại gọi: 

 

Trả lời :

Để giải quyết đúng pháp luật tình huống này, Chủ tịch Uỷ ban nhân dân xã cần căn cứ vào các quy định trong Pháp lệnh thực hiện thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn năm 2007 về phạm vi quyền kiểm tra, giám sát của người dân; cách thức thực hiện giám sát dự án xây dựng cơ sở hạ tầng có sự đóng góp kinh phí của nhân dân.

Về yêu cầu lập Tổ giám sát thi công đối với việc sửa chữa nhà trẻ có kinh phí đóng góp của nhân dân thôn Đoài

Bên cạnh đó, khoản 2 Điều 5 Pháp lệnh thực hiện dân chủ tại xã, phường, thị trấn năm 2007 quy định: Nhân dân ở xã có quyền giám sát, kiểm tra đối với quá trình tổ chức thực hiện công trình, kết quả nghiệm thu và quyết toán công trình do nhân dân đóng góp xây dựng và các chương trình, dự án do Nhà nước, các tổ chức và cá nhân đầu tư, tài trợ trực tiếp cho xã.

Căn cứ vào các quy định nói trên có thể khẳng định: Mặc dù phần lớn kinh phí sửa chữa nhà trẻ là từ nguồn tài trợ, dân thôn Đoài chỉ đóng góp một phần kinh phí nhưng người dân thôn Đoài hoàn toàn có quyền thực hiện việc giám sát đối với công trình. Cụ thể là quyền quyết định thành lập Ban (Tổ) giám sát để theo dõi toàn diện việc tổ chức thi công công trình.

Về cách thức thực hiện giám sát của người dân đối với dự án theo quy định tại Điều 24 Pháp lệnh thực hiện dân chủ tại xã, phường, thị trấn năm 2007, nhân dân có quyền giám sát thông qua Ban giám sát đầu tư hoặc tự mình giám sát thông qua quyền khiếu nại tố cáo.

Việc thành lập Ban giám sát đầu tư:

– Theo quy định tại Điều 13 Pháp lệnh thực hiện dân chủ tại xã, phường, thị trấn năm 2007 thì Những nội dung nhân dân bàn, biểu quyết gồm:

1. Hương ước, quy ước của thôn, tổ dân phố.

2. Bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm Trưởng thôn, Tổ trưởng tổ dân phố.

3. Bầu, bãi nhiệm thành viên Ban thanh tra nhân dân, Ban giám sát đầu tư của cộng đồng.

Việc công nhận kết quả bầu thành lập Ban giám sát quy định tại Khoản 3 Điều 16 của Pháp lệnh thực hiện dân chủ tại xã, phường, thị trấn năm 2007 như sau:

“3. Việc công nhận kết quả bầu, bãi nhiệm thành viên Ban thanh tra nhân dân, Ban giám sát đầu tư của cộng đồng được thực hiện như sau:

a) Người chủ trì cuộc họp có trách nhiệm báo cáo ngay với Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã kết quả bầu, bãi nhiệm thành viên Ban thanh tra nhân dân, Ban giám sát đầu tư của cộng đồng;

b) Trong thời hạn năm ngày làm việc, kể từ ngày nhận được báo cáo, Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã phải xem xét, công nhận; trường hợp không công nhận thì phải trả lời bằng văn bản và nêu rõ lý do.”

Thực hiện dân chủ trong huy động đóng góp xây dựng trường học trên địa bàn xã

Để cải tạo nâng cấp các phòng học cho đạt chuẩn quốc gia, sau khi có sự nhất trí với chính quyền xã N, trường mầm non Bình Minh sau kỳ nghỉ hè đã nâng mức đóng góp xây dựng trường lên 500.000 đồng/học sinh. Nhận được thông báo về mức đóng góp xây dựng trường này, rất nhiều phụ huynh tỏ ý không đồng tình với chủ trương đó, thậm chí có ý định cho con em nghỉ học hoặc chuyển sang trường khác. Một số phụ huynh đã tới Uỷ ban nhân dân xã N kiến nghị chính quyền chỉ đạo trường giảm mức thu nói trên. Uỷ ban nhân dân xã N cần giải quyết vụ việc như thế nào?

Trả lời (Có tính chất tham khảo)

Tình huống đề cập đến cách thức thực hiện dân chủ trong nhà trường; trong huy động đóng góp xây dựng cơ sở hạ tầng trường học, trách nhiệm của Ban Giám hiệu nhà trường và của Uỷ ban nhân dân xã, cơ quan quản lý đối với trường tiểu học.

Trong vụ việc này, chủ trương tăng mức thu đóng góp xây dựng trường của Ban Giám hiệu và chính quyền xã hoàn toàn do Ban Giám hiệu quyết định với sự nhất trí của Uỷ ban nhân dân xã, không có sự bàn bạc, tham gia ý kiến của các bậc phụ huynh có con em học tại trường. Cách làm này không thể hiện dân chủ, vi phạm quyền được biết, được bàn và kiểm tra của nhân dân.

Về tính hợp pháp của chủ trương và cách thức huy động tiền đóng góp xây dựng trường

Trường mầm non của xã là công trình phúc lợi công cộng của xã, do đó, theo Quy chế thực hiện dân chủ ở xã, việc đóng góp xây dựng trường học là loại việc thuộc quyền dân biết, dân bàn rồi quyết định trực tiếp và dân kiểm tra. Cụ thể là:

– Theo Điều 10 Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn, các khoản đóng góp xây dựng cơ sở hạ tầng, các công trình phúc lợi công cộng trong phạm vi cấp xã, thôn, tổ dân phố do nhân dân đóng góp toàn bộ hoặc một phần kinh phí do nhân dân trực tiếp biểu quyết quyết định. Do đó người dân (mà cụ thể trong trường hợp này là phụ huynh học sinh) có quyền bàn bạc và quyết định trực tiếp về “Chủ trương và mức đóng góp xây dựng cơ sở hạ tầng và các công trình phúc lợi công cộng (điện, đường, trường học, trạm y tế, nghĩa trang, các công trình văn hóa, thể thao)”;

Theo Điều 24 Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn, người dân (phụ huynh) có quyền giám sát về quá trình tổ chức thực hiện công trình, kết quả nghiệm thu và quyết toán công trình do nhân dân đóng góp xây dựng…;

Bên cạnh đó, cũng theo khoản 2 và khoản 4 Điều 7 Quy chế thực hiện dân chủ trong hoạt động của nhà trường ban hành kèm theo Quyết định số 04/2000/QĐ-BGD&ĐT ngày 01/3/2000 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo thì việc huy động đóng góp xây dựng trường là loại việc phải được thông tin công khai cho nhà giáo, cán bộ, công chức và phải được đưa ra lấy ý kiến đóng góp của cha mẹ học sinh (điểm 1.2 khoản 1 Điều 14 Quyết định số 04/2000/QĐ-BGD&ĐT).
Như vậy, để có thể tổ chức thu tiền đóng góp xây dựng trường, Uỷ ban nhân dân xã cần chỉ đạo Ban Giám hiệu nhà trường tổ chức xây dựng đề án một cách công khai và lấy ý kiến của các đối tượng cần thiết theo đúng quy chế dân chủ.

Về phương án thực hiện có thể áp dụng

– Xây dựng kế hoạch hoặc đề án huy động đóng góp: đề án này có thể được đề xuất từ nhiều phía (ví dụ: từ phía Hội phụ huynh, từ phía Ban Giám hiệu hay từ phía cán bộ, viên chức của trường); tuy nhiên người chấp nhận và xây dựng đề án là Ban Giám hiệu.

– Sau khi xây dựng xong đề án, Ban Giám hiệu trường phải tổ chức lấy ý kiến tham gia đóng góp xây dựng của các cán bộ, viên chức, các tổ chức, đoàn thể trong trường theo quy định tại khoản 4 Điều 5 Quyết định số 04/2000/QĐ-BGD&ĐT):

+ Bước 1: lấy ý kiến đóng góp của các cán bộ, viên chức trong trường. Việc lấy ý kiến có thể trực tiếp (họp toàn thể cán bộ, viên chức) hoặc thông qua các đoàn thể mà cán bộ công chức tham gia như Đoàn Thanh niên, Công đoàn, Tổ nữ công v.v… (khoản 2 và khoản 3 Điều 7; khoản 4 Điều 5 Quyết định số 04/2000/QĐ-BGD&ĐT)

+ Buớc 2: báo cáo để thống nhất chủ trương với chính quyền xã. Đây là loại việc thuộc thẩm quyền của Uỷ ban nhân dân và Hội đồng nhân dân xã (khoản 4 Điều 30; khoản 5 Điều 111 Luật Tổ chức Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân năm 2003); do vậy, Nhà trường không thể tự ý huy động mức đóng góp của phụ huynh học sinh mà không có sự đồng ý và cùng tổ chức thực hiện của Uỷ ban nhân dân xã.

+ Bước 3: đưa chủ trương trên ra lấy ý kiến đóng góp của cha, mẹ học sinh (khoản 1 Điều 14 Quyết định số 04/2000/QĐ- BGD&ĐT). Trách nhiệm tổ chức công việc này do Ban Giám hiệu nhà trường; chính quyền xã phối hợp với Ban đại diện Hội phụ huynh học sinh thực hiện. Cách thực hiện: có thể triệu tập Hội nghị toàn thể phụ huynh học sinh; hoặc nếu không được thì tổ chức họp phụ huynh theo từng lớp, hoặc phát phiếu lấy ý kiến đến tất cả các phụ huynh – tuỳ theo quy mô của nhà trường.

Chủ trương thu tiền xây dựng chỉ có thể được thông qua nếu quá nửa (50%) số phụ huynh học sinh được lấy ý kiến tán thành; Cần thông tin rõ về mức thu, dự kiến chi, cách thức thực hiện. Nếu đã có sự nhất trí của phụ huynh về chủ trương và mức đóng góp, có thể tổ chức, bầu ngay Ban giám sát công trình xây dựng nâng cấp trường. Quyền, nghĩa vụ, cách hoạt động của Ban giám sát cần được xây dựng và phổ biến công khai.

+ Bước 4: kết quả cuộc họp, danh sách Ban giám sát cần được lập thành biên bản, gửi lên Uỷ ban nhân dân xã để xem xét. Chủ tịch Uỷ ban nhân dân xã sẽ trình phương án thực hiện tại cuộc họp Hội đồng nhân dân xã gần nhất để quyết định chính thức phương án này (khoản 4 Điều 30 Luật Tổ chức Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân năm 2003);

+ Bước 5: thông báo công khai toàn bộ nội dung phương án đã được phê duyệt chính thức từ chính quyền đến các cán bộ, viên chức nhà trường và toàn thể cha, mẹ học sinh (khoản 2 và khoản 4 Điều 7 Quyết định số 04/2000/QĐ-BGD&ĐT), thậm chí công khai trên địa bàn thôn, xã (Điều 5 Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn).

 Các văn bản liên quan:

Pháp lệnh 34/2007/PL-UBTVQH11 Thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn